۷۸۶

اقتصاد عدلگرا

اصولاً آنهايي كه ميخواهند طرحهاي اسلامي را بررسي كنند، ناگزيرند كه زيربناها را در نظر بگيرند وگر نه، آن طرحها همانند ساختمان محكمي هستند كه در فضا تصويرش را بكشند و در ميان زمين و هوا  قرارش دهند.

اقتصاد عدالت‌محور يكي از همين طرحهاست. اگر منظور از رفاه اقتصادي فقط پر كردن شكمها، نمايش دادن داراييها و غوطه‌ور شدن در يك زيست حيواني باشد، نه‌تنها ارزش ندارد، كه ضد ارزش است و اهانت به انسان و ضايع كردن عظمتهاي اوست.

اما اگر اين سامانه اقتصادي منجر به داد و ستد فكري و سازندگي روحي شود، مترقي و در خور تحسين و پل سازندگي و بال رستگاري ملتهاست.77

نارساييهاي اقتصادي به راستي، مشكل آفرين و بحران‌زا هستند و ناهنجاريهاي زيادي را در جامعه ايجاد ميكنند.78

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

جامعه عدل پذير

تحقق عدالت علاوه بر عنصر عدالت حاكم و عدالت كارگزار، به جامعه‌اي نيازمند است كه عدالت محور باشد و روابط اجتماعي و تعاملات افراد با يكديگر بر اساس عدل و احسان مبتني باشد.

قرآن كريم به عنوان يك كتاب جامع كه دربرگيرنده همه آنچه بشر بدان نياز دارد مي‌باشد، به اين امر اساسي توجه كرده، مي‌فرمايد: (انّ الله يأمر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي‌القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي(.70

در اين‌كه عوامل فحشا و منكر و ستم چيست و چرا جامعه دچار چنان ناهنجاري‌هايي مي‌شود، متخصصان امور و آگاهان آسيب‌هاي اجتماعي بر اين باورند كه عناصر اضطراب، ترس، فقر و حرص، آدمي را به ناهنجاري‌هاي اجتماعي مي‌كشاند و در نقطه مقابل، سه عنصر امن، ظرفيت و استغنا، حاصل روابط عادلانه و محسنانه مي‌باشد.

به همين جهت، قرآن چه زيبا با توجه به نكات پيش گفته، با طرح خدا محوري و عبوديت: ...لا تعبدون الا الله71 راه حل برون رفت از اين معضل را ارائه مي‌دهد و عبوديت به معناي بندگي كردن، كنترل محرك‌ها و نظارت بر حركت‌ها را مي‌خواهد. زيرا عبوديت بر انگيزه‌هاي طبيعي و غريزي و جمعي اثر مي‌گذارد و عادت‌ها را كنترل مي‌كند و عادت‌ها و كارهاي تازه را پايه مي‌ريزد.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

كارگزار عدل گستر

يكي از نيازهاي تمامي حركتهاي انقلابي براي برقراري عدالت در جامعه، تربيت مهره‌هاي كارآمد و مجريان و كارگزاران عادل است. فقدان چنين افرادي بسياري از حركت‌هاي عدالت خواهانه را با شكست مواجه ساخته است.

قرآن گاهي برنامه هايش را مستقيم طرح و در موردش گفت‌وگو ميكند و گاهي غير مستقيم و در قالب داستان و بيان تمثيل59. آيات 29 تا 34 سوره طه در قالب داستان حضرت موسي(ع) به اهميت ياران كارآمد و مهرههاي توانمند در كنار رهبري اشاره ميكند.

موسي از خدا مي‌خواهد كه وزيري براي او از خانواده‌اش قرار دهد: واجعل لي وزيراً من اهلي؛ چون براي اجراي مأموريتش، پشتوانه محكمي مي‌خواست: اشدد به ازري؛ آن هم براي تعميم فرهنگ ذكر و تسبيح در جامعه: كي نسبحك كثيرا و نذكرك كثيراً.

در آيه 35 سوره فرقان، به شكل واضحتري به اين مهم پرداخته شده است: لقد آتينا موسي الكتاب و جعلنا معه هارون وزيراً كه خدا براي انجام مأموريت فرهنگي، دو قدرت به موسي عطا مي‌كند: يكي كتاب (يعني آيين زندگي) و ديگري پشتوانه محكمي چون هارون وزير. و در پي فراهم شدن اين دو عنصر، حالا نوبت اجراي مأموريت است: فاذهبا الي القوم الذين كذبوا بآياتنا...(؛ پس برويد به سمت گروهي كه نشانه‌هاي ما را تكذيب كردند)).60

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

حاكم عدل

آنچه بر پايه محكمي استوار نباشد، دوام نخواهد آورد؛ فرو خواهد ريخت و درهم خواهد شكست. بدون شك، آن‌گاه ميتوان از جامعه و حكومتي انتظار حركت به سوي عدالت را داشت كه امام و حاكم آن جامعه، خود در مسير عدالت باشد و در زندگي فردي و اجتماعي عدالت را پيشه خود سازد. از اين رو، ميبينيم قرآن با تكيه بر همين اصل، مأموريت اجراي عدالت را از رهبري آن خواستار مي‌شود:

امرت لاعدل بينكم49.

در همين راستا به او فرمان ميدهند كه اين مأموريت خود را هم به مردم اعلام كند:

قل امر ربي بالقسط.50

پيشوا و رهبر مسلمانان بايد در بالاترين مرتبه تقوا و پرهيزكاري و از هر گونه شائبه ظلم و ستم به دور باشد. خصوصا وقتي عدالت، زمينه ساز تقوا و هدايتگر و مقرب پرهيزكاري باشد كه:

اعدلوا هو اقرب للتقوي.51


البته اين مسئله مخصوص پيامبر(ص) نبوده؛ بلكه الفباي اوليه و دستور كار همه رسولان الهي در زمينه سازي براي ايجاد قسط و عدل بوده است.52 به خصوص آن‌جا كه داستان حكومت و رهبري يك ملت در ميان باشد. درست به همين جهت است كه داوود پيامبر(ع) با خطابي قاطع، مأمور اجراي عدالت در ميان مردم ميشود: يا داود انا جعلناك خليفة في الارض فاحكم بين الناس بالحق.53

در واقع، پايداري حكومت منوط به عدل و دوري از ظلم است.54

 مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

   ‫ﺟﮫﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ھﻤﻮاره ﺑﺎ «ﺗﻌﺪد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ھﺎ و دوﻟﺖ ھﺎ» روﺑﺮو ﺑﻮده و اﻳﻦ ﺗﻌﺪد ھﻤﻮاره ﻳﮑﻲ از‫ﻋﻠﻞ ﻣﮫﻢ در ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن درﮔﯿﺮي ھﺎ و ﺟﻨﮓ ھﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺑﻮده اﺳﺖ. ھﻢ اﻳﻨﮏ ﺑﺎ  ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻼح ھﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻲ، اﻳﻦ ﺗﻌﺪد، ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد. ﻟﺬا راه ﻧﺠﺎت‫ﺑﺸﺮ «وﺣﺪت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ» ﺟﮫﺎن اﺳﺖ. ﺳﺮآﻣﺪان اﻧﺪﻳﺸﻪ ي ﻣﺎدي ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ‫ﺟﮫﺎﻧﻲ ﭘﻲ ﺑﺮده اﻧﺪ.

در ھﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ آﻳﺖ اﷲ«ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ» ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ «اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ» ﻳﺎ ﻟﺰوم ﺗﺸﮑﯿﻞ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ، ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ:

 «ﺟﻨﮓ ھﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اول و دوم، در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﻮت ﺑﺨﺸﯿﺪ و آﻧﺎن ﺑﺎ ‫ﺑﯿﻨﺎﻳﻲ ﺧﺎﺻﻲ درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻣﺮزھﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺖ ھﺎ، ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮن رﻳﺰي ھﺎ‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي رھﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ، ﭼﺎره اي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮزھﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ را در ھﻢ‫ﮐﻮﺑﻨﺪ و ھﻤﻪ ي اﻧﺴﺎن ھﺎ را در ﮐﻨﺎر ھﻢ، زﻳﺮ ﻳﮏ ‫ﻟﻮا و ﭘﺮﭼﻢ و ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪي ﻗﺮار دھﻨﺪ.[i]»

 «آرﻧﻮﻟﺪ ﺗﻮﻳﻦ ﺑﻲ[ii]» ﻣﺘﻔﮑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ، ﺿﻤﻦ ﻧﻄﻘﻲ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺻﻠﺢ ﻧﯿﻮﻳﻮرک، ﺑﻪ ﺿﺮورت ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﻨﮓ ھﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﮐﺸﺘﺎرھﺎي دﺳﺘﻪ  ‫ﺟﻤﻌﻲ اﺷﺎره ﻣﻲ ﮐﻨﺪ:

«ﺗﻨﮫﺎ راه ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و ﻧﺠﺎت ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻼح ھﺎي اﺗﻤﻲ اﺳﺖ.»

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

8. دوستي خالصانه

آن گاه زندگي اجتماعي لذت بخش و آکنده از صفا و صميميت است که افراد جامعه در ارتباط اجتماعي و خانوادگي خود به يک ديگر مهر بورزند و رابطة آنان بر اساس صداقت، محبت و دوستي خالصانه باشد؛ بدبيني، بدگماني، حسادت، بخل، کينه و ديگر اوصاف رذيله از دل هاي آنان زدوده گردد. هرگاه اين صفات ناپسند از ميان آدميان رخت بر بندد و صفات پسنديده جايگزين آنها شود زندگي، سعادتمندانه اي خواهند داشت. لذا آن چه زندگي اخروي مؤمنان و پارسايان را بهشتي مي سازد، محبت ورزي و دوستي خالصانه ميان آنان است، قرآن کريم در اين باره مي فرمايد:

(و نزعنا ما في صدورهم من غلّ اخوانا علي سرر متقابلين) .

«کينه ها وحسادت ها را از دل هاي آنان مي زداييم درنتيجه آنان دربهشت برتخت هايي رو در روي يک ديگر مي آرمند».

همة پيامبران الهي پيام آوران و پرچمداران محبت و دوستي خالصانه و بي شائبه بودند و توانستند در زمان خود با توجه به شرايط موجود به صورت نسبي به اين هدف دست يازند، اما شکل ايده آل و همه جانبة آن در حکومت مهدوي تحقق خواهد يافت. حديث ذيل در بارة برقراري رابطه دوستي خالصانه در عصر مهدي موعودعجل الله فرجه اشريف است که بسيار در خور توجه مي باشد:

به  امام باقر عليه السلام گفته شد: اصحاب ما در کوفه بسيارند اگر آنان را به قيام فرمان دهي، اطاعت خواهند کرد. امام عليه السلام فرمود:

آيا رابطة آنان با يک ديگر بدين گونه است که يکي از آنان بدون اجازه از ديگري اندوخته مالي او را به اندازه نياز خود بردارد؟ آن فرد پاسخ داد: خير. امام عليه السلام فرمود: آنان کهنسبت به مال خود بخل مي ورزند، در مورد خون خويش بخيل تر خواهند بود. آن گاه افزود: اين وضعيت ادامه خواهد داشت تا اين که قائم ماعجل الله فرجه اشريف قيام کند، در آنزمان دوستي خالصانه ميان مردم برقرار خواهد شد؛ به گونه اي که فردي از اندوختة برادر ديني اش آنچه را که نياز دارد بدون اين که منعي در ميان باشد، بر مي دارد.

9. رهايي بشريت از آتش فتنه هاي شيطاني

واژة فتنه در اصل به معناي آزمودن است چنان که در قرآن کريم و روايات در موارد متعددي به اين معنا به کار رفته است.گاهي به ناملايمات و شدايد نيز از آن جهت که وسيله آزمايش افراد مي باشند فتنه گفته مي شود، لذا در بعضي موارد مال و فرزند نيز فتنه ناميده شده است. از سوي ديگر، فاعل فتنه اگر خداوند باشد قطعاً حکيمانه و پسنديده خواهد بود، ولي هرگاه از بشر سر زند مي تواند ناپسند و مذموم باشد، چنان که کاربردهاي قرآني آن درباره انسان ناظر به معناي نکوهيدة آن است.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶
5. فراگيري امنيت

امنيت يکي از مقوله هايي است که پيوسته مورد توجه حاکمان و سياست مداران بوده است. لذا يکي از آرمان هاي حکومت مهدوي برقراري امنيت در جامعه است. به گونه اي که جان، مال و حيثيت افراد جامعه از تجاوز ديگران در امان باشد. در جامعه اي که امنيت برقرار نباشد زندگي تلخو ناگوار خواهد بود. رسالت حکومت جهاني تحقق امنيت براي همة شهروندان، به ويژه مظلومان و مستضعفان است، زيرا آنان بيش تر در معرض نا امني اند. بدين جهت اميرالمؤمنين عليه السلام يکي از آرمان هاي حکومت اسلامي و علوي را ايجاد امنيت مظلومان مي داند:

«فيأمن المظلومون من عبادک».

در حديثي آمده است:

«اذا قام القائمعجل الله فرجه اشريف حکم بالعدل و ارتفعَ الجورَ و آمنت به السبلَ» .

«هنگامي که قائمعجل الله فرجه اشريف قيام کند براساس عدالت، داوري مي کند و بساط ستم گري برچيده خواهد شد و به واسطة او راه ها امنيت خواهد داشت.»

در حديث ديگري از امام باقر عليه السلام روايت شده که فرمود:

«امنيت در عصر حکومت مهدوي عجل الله فرجه اشريف به گونه اي است که پيرزني مي تواند از مشرق به سوي مغرب سفر کند و هيچ کس به او آزاري نرساند.»

 مابقی در ادامه مطلب است