۷۸۶

اقتصاد عدلگرا

اصولاً آنهايي كه ميخواهند طرحهاي اسلامي را بررسي كنند، ناگزيرند كه زيربناها را در نظر بگيرند وگر نه، آن طرحها همانند ساختمان محكمي هستند كه در فضا تصويرش را بكشند و در ميان زمين و هوا  قرارش دهند.

اقتصاد عدالت‌محور يكي از همين طرحهاست. اگر منظور از رفاه اقتصادي فقط پر كردن شكمها، نمايش دادن داراييها و غوطه‌ور شدن در يك زيست حيواني باشد، نه‌تنها ارزش ندارد، كه ضد ارزش است و اهانت به انسان و ضايع كردن عظمتهاي اوست.

اما اگر اين سامانه اقتصادي منجر به داد و ستد فكري و سازندگي روحي شود، مترقي و در خور تحسين و پل سازندگي و بال رستگاري ملتهاست.77

نارساييهاي اقتصادي به راستي، مشكل آفرين و بحران‌زا هستند و ناهنجاريهاي زيادي را در جامعه ايجاد ميكنند.78

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

جامعه عدل پذير

تحقق عدالت علاوه بر عنصر عدالت حاكم و عدالت كارگزار، به جامعه‌اي نيازمند است كه عدالت محور باشد و روابط اجتماعي و تعاملات افراد با يكديگر بر اساس عدل و احسان مبتني باشد.

قرآن كريم به عنوان يك كتاب جامع كه دربرگيرنده همه آنچه بشر بدان نياز دارد مي‌باشد، به اين امر اساسي توجه كرده، مي‌فرمايد: (انّ الله يأمر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي‌القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي(.70

در اين‌كه عوامل فحشا و منكر و ستم چيست و چرا جامعه دچار چنان ناهنجاري‌هايي مي‌شود، متخصصان امور و آگاهان آسيب‌هاي اجتماعي بر اين باورند كه عناصر اضطراب، ترس، فقر و حرص، آدمي را به ناهنجاري‌هاي اجتماعي مي‌كشاند و در نقطه مقابل، سه عنصر امن، ظرفيت و استغنا، حاصل روابط عادلانه و محسنانه مي‌باشد.

به همين جهت، قرآن چه زيبا با توجه به نكات پيش گفته، با طرح خدا محوري و عبوديت: ...لا تعبدون الا الله71 راه حل برون رفت از اين معضل را ارائه مي‌دهد و عبوديت به معناي بندگي كردن، كنترل محرك‌ها و نظارت بر حركت‌ها را مي‌خواهد. زيرا عبوديت بر انگيزه‌هاي طبيعي و غريزي و جمعي اثر مي‌گذارد و عادت‌ها را كنترل مي‌كند و عادت‌ها و كارهاي تازه را پايه مي‌ريزد.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

كارگزار عدل گستر

يكي از نيازهاي تمامي حركتهاي انقلابي براي برقراري عدالت در جامعه، تربيت مهره‌هاي كارآمد و مجريان و كارگزاران عادل است. فقدان چنين افرادي بسياري از حركت‌هاي عدالت خواهانه را با شكست مواجه ساخته است.

قرآن گاهي برنامه هايش را مستقيم طرح و در موردش گفت‌وگو ميكند و گاهي غير مستقيم و در قالب داستان و بيان تمثيل59. آيات 29 تا 34 سوره طه در قالب داستان حضرت موسي(ع) به اهميت ياران كارآمد و مهرههاي توانمند در كنار رهبري اشاره ميكند.

موسي از خدا مي‌خواهد كه وزيري براي او از خانواده‌اش قرار دهد: واجعل لي وزيراً من اهلي؛ چون براي اجراي مأموريتش، پشتوانه محكمي مي‌خواست: اشدد به ازري؛ آن هم براي تعميم فرهنگ ذكر و تسبيح در جامعه: كي نسبحك كثيرا و نذكرك كثيراً.

در آيه 35 سوره فرقان، به شكل واضحتري به اين مهم پرداخته شده است: لقد آتينا موسي الكتاب و جعلنا معه هارون وزيراً كه خدا براي انجام مأموريت فرهنگي، دو قدرت به موسي عطا مي‌كند: يكي كتاب (يعني آيين زندگي) و ديگري پشتوانه محكمي چون هارون وزير. و در پي فراهم شدن اين دو عنصر، حالا نوبت اجراي مأموريت است: فاذهبا الي القوم الذين كذبوا بآياتنا...(؛ پس برويد به سمت گروهي كه نشانه‌هاي ما را تكذيب كردند)).60

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

   ‫ﺟﮫﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ھﻤﻮاره ﺑﺎ «ﺗﻌﺪد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ھﺎ و دوﻟﺖ ھﺎ» روﺑﺮو ﺑﻮده و اﻳﻦ ﺗﻌﺪد ھﻤﻮاره ﻳﮑﻲ از‫ﻋﻠﻞ ﻣﮫﻢ در ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن درﮔﯿﺮي ھﺎ و ﺟﻨﮓ ھﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺑﻮده اﺳﺖ. ھﻢ اﻳﻨﮏ ﺑﺎ  ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻼح ھﺎي ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻲ، اﻳﻦ ﺗﻌﺪد، ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد. ﻟﺬا راه ﻧﺠﺎت‫ﺑﺸﺮ «وﺣﺪت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ» ﺟﮫﺎن اﺳﺖ. ﺳﺮآﻣﺪان اﻧﺪﻳﺸﻪ ي ﻣﺎدي ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ‫ﺟﮫﺎﻧﻲ ﭘﻲ ﺑﺮده اﻧﺪ.

در ھﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ آﻳﺖ اﷲ«ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ» ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ «اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ» ﻳﺎ ﻟﺰوم ﺗﺸﮑﯿﻞ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ، ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ:

 «ﺟﻨﮓ ھﺎي ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اول و دوم، در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﻮت ﺑﺨﺸﯿﺪ و آﻧﺎن ﺑﺎ ‫ﺑﯿﻨﺎﻳﻲ ﺧﺎﺻﻲ درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻣﺮزھﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺖ ھﺎ، ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮن رﻳﺰي ھﺎ‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي رھﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ، ﭼﺎره اي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮزھﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ را در ھﻢ‫ﮐﻮﺑﻨﺪ و ھﻤﻪ ي اﻧﺴﺎن ھﺎ را در ﮐﻨﺎر ھﻢ، زﻳﺮ ﻳﮏ ‫ﻟﻮا و ﭘﺮﭼﻢ و ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪي ﻗﺮار دھﻨﺪ.[i]»

 «آرﻧﻮﻟﺪ ﺗﻮﻳﻦ ﺑﻲ[ii]» ﻣﺘﻔﮑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ، ﺿﻤﻦ ﻧﻄﻘﻲ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺻﻠﺢ ﻧﯿﻮﻳﻮرک، ﺑﻪ ﺿﺮورت ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﻨﮓ ھﺎي ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﮐﺸﺘﺎرھﺎي دﺳﺘﻪ  ‫ﺟﻤﻌﻲ اﺷﺎره ﻣﻲ ﮐﻨﺪ:

«ﺗﻨﮫﺎ راه ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و ﻧﺠﺎت ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ واﺣﺪ ﺟﮫﺎﻧﻲ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻼح ھﺎي اﺗﻤﻲ اﺳﺖ.»

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

در این سخن به بررسی ديدگاه‌ غرب‌ نسبت‌ به‌ مسألة‌ آخرالزمان‌ با توجه به‌ مطرح‌ بودن‌ بحث‌ آيندة‌ جهان‌ در صحبت هاي‌ انديشمندان‌ مختلف‌ غربي‌ نظير هانتينگتون‌ و فوكوياما و... و مسأله‌ آرماگدون‌ (Armageddon)  يا نبرد آخرالزمان‌ می پردازیم.

اگر به‌ تاريخ‌ سينما مراجعه‌ كنيد از تقريباً 1964، 1965 (غير از مسأله‌ اسرائيل‌ كه‌ مربوط‌ به‌ دهة‌ 50 است‌ و به‌ فيلم‌ بن‌هور يازده‌ اسكار دادند) سينما وارد مرحلة‌ جديدي‌ مي‌شود كه‌ اين‌ مرحله‌ توجيه‌كننده‌ افزايش‌ قدرت‌ تسليحاتي‌ شرق‌ و غرب‌ است‌، يعني‌ از آن‌ موقع‌ فيلمها مي‌روند سراغ‌ بشقاب‌پرنده‌ها و موجودات‌ فضايي‌ مثل‌ فيلمهاي‌ جنگ‌ ستارگان‌ (Jour locus)   كه‌ از همان‌ موقع‌ شروع‌ شد، بعد كشف‌ شد كه‌ شرق‌ و غرب‌ كه‌ اين‌ فيلمها را مي‌سازند تعمّد دارند. اگر انسان‌ نسبت‌ به‌ يك‌ قدرت‌ فضايي‌ بسيار قدرتمند ترسانده‌ مي‌شد تلاش‌ در جهت‌ افزايش‌ قدرت‌ تسليحاتي‌ شرق‌ وغرب‌ توجيه‌ مي‌شد و توجيه‌ هم‌ شد.

 يك‌ دروغ‌ اگر به‌ حد تواتر برسد مي‌شود حقيقت‌. وقتي‌ ده‌نفر هي‌ بيايند يك‌ دروغ‌ را تكرار كنند، انسان‌ از لحاظ‌ رواني‌ تكان‌ مي‌خورد. فيلمهاي‌ مختلف‌ وقتي‌ بينندگان‌ را مي‌ترساندند توصيه‌ مي‌كردند كه‌ ما بايد اين‌ فضا را رشد بدهيم‌. پس‌ اينكه‌ ذهن‌ طراح‌ غرب‌ درجهت‌ شيوع‌ مطلوبهاي‌ خودش‌ و جا انداختن‌ آن‌ در سطح‌ جهان‌ با تصوير مسأله‌ كاملاً روشني‌ است‌؛ چرا كه‌ نيازي‌ به‌ ايجاد رابطه‌ ندارد. تاريخ‌ سينما و همچنين‌ گذر زمان‌ و پرده‌ برداشتن‌ اهداف‌ پشت‌ پرده‌ غرب‌ اين‌ را روشن‌ مي‌كند. امّا اين‌ موضوع‌ چه‌ ارتباطي‌ با بحثهاي‌ آخرالزماني‌ (فيوچريسم‌) كه‌ مثل‌ تافلر و فوكوياما، هانيتنگتون‌ و برژينسيكي‌ و... مطرح‌ مي‌كنند، دارد؟

 واقعيت‌ قضيه‌ اين‌ است‌ كه‌ بحث‌ آينده‌گرايي‌ در غرب‌ خيلي‌ جدّي‌ است‌ و به‌عبارتي‌ جدي‌تر از فضاي‌ ما و علتش‌ هم‌ اين‌ است‌ كه‌ ما با مسأله‌ انتظار در بعد مذهبي‌ و ديني‌ خودمان‌ روبرو مي‌شويم‌، حضرت‌ امام‌ زمان‌، عليه‌السلام‌، در قلمرو ديني‌ ما حضور دارد. ولي‌ در ذهن‌ عامه‌ وقتي‌ بعد مذهبي‌ مطرح‌ است‌ امام‌ زمان‌، عليه‌السلام‌، مطرح‌ است‌، در بعد سياسي‌ و اجتماعي‌ و علمي‌ ديگر مطرح‌ نيست‌. امّا در غرب‌ بحث‌ آينده‌نگري‌ در تمامي‌ ابعاد فوق‌العاده‌ جدّي‌ است‌ به‌همين‌ دليل‌ متفكران‌ بخش‌ مهمي‌ از افكارشان‌ را صرف‌ اين‌ مي‌كنند، چرا؟ چون‌ قلمرو Scientific   (علمي‌) غرب‌ بالاست‌.

شما در علوم‌ تجربي‌ وقتي‌ به‌ دوتا فرمول‌ برسيد مي‌توانيد پيش‌بيني‌   كنيد. يعني‌ با چهار مورد استقراء وقتي‌ آزمايش‌ كرديد و به‌ يك‌ نتيجه‌ رسيديد قانون‌ مي‌سازيد كه‌ پس‌ در اين‌ شرايط‌ اگر چنين‌ بشود، چنان‌ مي‌شود. اين‌ «مي‌شود» امري‌ آينده‌اي‌ است‌، امر زماني‌ فراحال‌ و فراگذشته‌ است‌. در ذات‌ تمدنهاي‌ بشدت‌ علم‌گرا متأثر از آينده‌نگري‌ و پيش‌بيني‌ علم‌ في‌نفسه‌ روانشناسي‌ وجامعه‌شناسي‌ و سياست‌ و... آن‌ جامعه‌ هم‌ آينده‌نگر مي‌شود و دنبال‌ سيستمهايي‌ مي‌گردد كه‌ به‌ آينده‌ نفوذ كند.

مابقی را در ادامه مطلب ببینید

۷۸۶

دو مقوله ای که در این پست به آن ها پردخته میشود:

@نقش‌ و جايگاه‌ سينما و رسانه‌هاي‌ صوتي‌، تصويري‌ در غرب‌ و خصوصاً آمريكا

@@نقش سينما و رسانه‌هاي‌ تصويري‌ در ارائه تصویر ی خاص از مقوله‌ «مدينة‌ فاضله‌» و يا «آرمانشهر»

@به‌ يك‌ عبارت‌ جهان‌ امروز جهان‌ تصوير است‌ و عمده‌ترين‌ مصداق‌ اين‌ تصوير سينماست‌. «پُستمن‌» در كتاب‌ «زندگي‌ در عيش‌، مردن‌ در خوشي‌» خود سه‌ دوره‌ را يا سه‌ سپهر را اصطلاحاً براي‌ انتقال‌ معلومات‌ ذكر مي‌كند:

۱)دورة‌ اول‌ دوره‌ انتقال‌ معلومات‌ به‌ وسيله‌ زبان‌ بود. پدر مي‌گفت‌ فرزند حفظ‌ مي‌كرد،

۲)دوره‌ دوم‌ دورة‌ مكتوب‌ بود و كتاب‌ حافظ‌ و حامل‌ معنا براي‌ نسل‌ بعدي‌ شد.
۳)ايشان‌ سومين‌ دوره‌ را دورة‌ تصوير مي‌داند كه‌ تصوير سينمايي‌ و تلويزيوني‌ جاي‌ دو موج‌ قبلي‌ نشسته‌ است‌.

البته‌ تحليل‌ ايشان‌ اين‌ است‌ كه‌ اين‌ تصويرها به‌صورت‌ خاص‌ دارد ساخته‌ مي‌شود و به‌ جهان‌ ارائه‌ مي‌شود، ما در قلمرو افزايش‌ دامنة‌ جهل‌ انسان‌ قرار داريم‌ تا علمش‌. تحليلي‌ كه‌ پستمن‌ ارائه‌ مي‌دهد تحليل‌ درستي‌ است‌ و اين‌ تقسيم‌بندي‌ نسبت‌ به‌ سه‌ دورة‌ انتقال‌ معلومات‌. واقعيت‌ قضيه‌ اين‌ است‌ كه‌ ما داريم‌ در عصر تصوير و عصر سينما زندگي‌ مي‌كنيم‌ و عنواني‌ كه‌ شما تحت‌ عنوان‌ دنياي‌  anformatic ، information   يا اطلاعات‌ و انفجار اطلاعات‌ داريد عصاره‌اش‌ تصوير است‌، يعني‌ از يك‌ طرف‌ ما الان‌ در عصر اطلاعات‌ زندگي‌ مي‌كنيم‌ كه‌ اين‌ اطلاعات‌ جذابترين‌، مؤثرترين‌، كارآمدترين‌ و ماندگارترين‌ شيوة‌ ابراز آن‌ تصوير است‌.

البته‌ فقط‌ اين‌ نيست‌ كه‌ حالا قدرتها دارند از اين‌ عنصر بالاترين‌ استفاده‌ را مي‌كنند. ذهنيت‌ مخاطبها هم‌، چنين‌ قدرت‌ و جايگاه‌ پذيرشي‌ را دارد. ما در شبانه‌روز بين‌ 78 تا 79% اطلاعات‌ دريافتي‌ روزانه‌ را از چشممان‌ به‌دست‌ مي‌آوريم‌ و بقيه‌ حواس‌ درصد بعدي‌ را به‌خود اختصاص‌ مي‌دهند. درعين‌ حال‌ شما اگر به‌ سيستم‌ دريافتي‌ انسان‌ نگاه‌ كنيد مي‌بينيد كه‌ نيمكرة‌ راست‌ مغز مربوط‌ به‌ علوم‌ حضوري‌ و شهودي‌ به‌صورت‌ تصوير است‌. طبق‌ تحقيقاتي‌ كه‌ طي‌ 10، 15 سال‌ گذشته‌ صورت‌ گرفته‌، انسان‌ با نيمكره‌ راست‌ مغزش‌ با اطلاعات‌ برخورد شهودي‌ مي‌كند يعني‌ در آنجا ماندگار است‌ و بزرگترين‌ و عميق‌ترين‌ تأثيرات‌ را روي‌ شخصيت‌ انسان‌ مي‌گذارد. مجموعة‌ اين‌ قضايا كه‌ من‌ به‌صورت‌ مختصر خدمت‌ شما عزيزان‌ ذكر كردم‌ معنايي‌ را مي‌سازد كه‌ تصوير را كارآمدترين‌ عامل‌ نه‌تنها براي‌ انتقال‌ معلومات‌، بلكه‌ تأثيرگذاري‌ روي‌ شخصيت‌ و روان‌ افراد قرار مي‌دهد. اين‌ مقدمه‌ به‌نحوي‌ بيانگر جايگاه‌ تصوير و سينماست‌.

مابقی را در ادامه مطلب مطالعه کنید

۷۸۶

در اين نوشته، علاوه بر بحث از ارزش و مفهوم عدل، از:

   حاكم عادل،

   كارگزار عدل گستر،

   جامعه عدل‌پذير،

   اقتصاد عدل‌گرا،

   نظام قضايي عدل‌مدار،

   ابزار عدل،

آنچه بر پايه محكمي استوار نباشد دوام نخواهد آورد، فرو خواهد ريخت و در هم خواهد شكست بدون ترديد براي نيل جامعه عدل و تصوير فرهنگ عدل مدار گريزي از پژوهش در كتاب عدل و ترسيم امام عدل نيست.

تلقي قرآن از عدل و عدالت به كيفيتي است كه فرهنگ معاصر آن را درك نكرده و جامعه عدل مهدوي آرمان شهري است كه آدمي هنوز ضرورتش را در نيافته است به همين دليل رسالت اين نوشتار كاوش از فرآيند فرهنگ عدالت در منظر وحي و نگاهي تطبيقي به عدل مهدوي است.

مابقی در ادامه مطلب