۷۸۶

                           ‫ﺣﻀﺮت ﻣﮫﺪي در ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‬

‫ﻗﺎل اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻌﺴﮑﺮي (ع): ﻟﻤﺎ وھﺐ ﻟﻲ رﺑﻲ ﻣﮫﺪي ھﺬه اﻻﻣﻪ ارﺳﻞ ﻣﻠﮑﯿﻦ. ﻓﺤﻤﻼه‬   ‫اﻟﻲ ﺳﺮادق اﻟﻌﺮش ﺣﺘﻲ وﻗﻔﺎ ﺑﯿﻦ ﻳﺪي اﷲ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻓﻘﺎل ﻟﻪ ﻣﺮﺣﺒﺎ ﺑﮏ ﻋﺒﺪي ﻟﻨﺼﺮه دﻳﻨﻲ و‬  ‫اﻇﮫﺎر اﻣﺮي و ﻣﮫﺪي ﻋﺒﺎدي آﻟﯿﺖ اﻧﻲ ﺑﮏ آﺧﺬوا و ﺑﮏ اﻋﻄﻲ و ﺑﮏ اﻏﻔﺮ و ﺑﮏ اﻋﺬب اردداه اﻳﮫﺎ‬  ‫اﻟﻤﻠﮑﺎن رداه، رداه ﻋﻠﻲ اﺑﯿﻪ ردا رﻓﯿﻘﺎ و اﺑﻠﻐﺎه ﻓﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﺿﻤﺎﻧﻲ و ﮐﻨﻔﻲ و ﺑﻌﯿﻨﻲ اﻟﻲ ان اﺣﻖ‬  ‫ﺑﻪ اﻟﺤﻖ و ازھﻖ ﺑﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ و ﻳﮑﻮن اﻟﺪﻳﻦ ﻟﻲ واﺻﺒﺎ (۱)

‫ﺣﻀﺮت ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: ھﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﮫﺪي اﻳﻦ اﻣﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﯿﺪ، دو ﻣﻠﮏ را ﻓﺮﺳﺘﺎد. ﭘﺲ او را ﺑﻪ ﺳﺮاﭘﺮده ھﺎي ﻋﺮش ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ اﻳﻨﮑﻪ او را در ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاي ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻗﺮار دادﻧﺪ. ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد: آﻓﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﻨﺪه ام‬  ‫ﺑﺮاي ﻳﺎري دﻳﻨﻢ و اﻇﮫﺎر اﻣﺮم و ھﺪاﻳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ. ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲ ﺧﻮرم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮ ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﻪ‬  ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺗﻮ ﺑﺒﺨﺸﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﻋﺬاب ﮐﻨﻢ )ﻣﻼک ﻣﻦ در ﻋﻄﺎ و ﻋﺬاب و‬ ‫رﺣﻤﺖ، ﺗﻮ ھﺴﺘﻲ(. ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ او را اي دو ﻣﻠﮏ. ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ او را ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺪرش ﺑﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﻲ، ﭘﺲ‬ ‫ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ او در ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﻪ اوﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﻖ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ او‬
 ‫ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﻢ و ﺑﺎﻃﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزم و دﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ ﺷﻮد.‬

                               ‫ﻓﻘﻂ دﻋﺎ ﮔﻮﻳﺎن ﻣﮫﺪي اھﻞ ﻧﺠﺎﺗﻨﺪ‬

‫ﻳﮑﻲ از وﻇﺎﻳﻒ ﻣﮫﻢ ﺷﯿﻌﯿﺎن دﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻓﺮج ﻣﻮﻻي اﻧﺲ و ﺟﺎن ﺣﻀﺮت ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن اﺳﺖ‬  ‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ: و اﮐﺜﺮ اﻟﺪﻋﺎء ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ اﻟﻔﺮج ﻓﺎن ذﻟﮏ ﻓﺮﺟﮑﻢ. (۲). ‫و ﺑﺮاي ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮج زﻳﺎد دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ آن ﻓﺮج ﺷﻤﺎﺳﺖ. ﺑﺮﮐﺎت دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮج ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ‫ﮔﺮدد. ﻣﺮﺣﻮم آﻳﻪ اﷲ ﻣﻮﺳﻮي اﺻﻔﮫﺎﻧﻲ دو ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﻄﺎع اﻣﺎم زﻣﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬  ‫ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﮑﯿﺎل اﻟﻤﮑﺎرم ﻓﻲ ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﺪﻋﺎء ﻟﻠﻘﺎﺋﻢ. ﺗﻤﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ارزﻧﺪه درﺑﺎره اﻳﻦ  ‫ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﺎ‬  ‫ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻓﺮج آن ﺑﺰرﮔﻮار ﭼﻪ ﻓﻮاﻳﺪي را ﻧﺼﯿﺐ دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ. در رواﻳﺘﻲ، ﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬   ‫ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻳﮑﻲ از ﻓﻮاﻳﺪ ﻣﮫﻢ دﻋﺎ را ﻧﺠﺎت از ھﻼﮐﺖ در زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ ﺑﯿﺎن ﻣﻲ ‫ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ. رواﻳﺖ ﻣﮫﻢ ذﻳﻞ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ: اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ: ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم رﺳﯿﺪم و ﺑﻨﺎ داﺷﺘﻢ از آن ﺣﻀﺮت درﺑﺎره اﻣﺎم ﺑﻌﺪ از او ﺳﻮال ﮐﻨﻢ. ﺣﻀﺮت ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻣﺎﻣﺖ از ﺑﺎﻃﻨﻢ آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ: ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ان اﷲ ﺗﺒﺎرک و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻟﻢ ﻳﺨﻞ‬  ‫اﻻرض ﻣﻨﺬ ﺧﻠﻖ آدم ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻻ ﻳﺨﻠﯿﮫﺎ اﻟﻲ ان ﺗﻘﻮم اﻟﺴﺎﻋﻪ ﻣﻦ ﺣﺠﻪ ﷲ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﺑﻪ‬
  ‫ﻳﺪﻓﻊ اﻟﺒﻼء ﻋﻦ اھﻞ اﻻرض و ﺑﻪ ﻳﻨﺰل اﻟﻐﯿﺚ و ﺑﻪ ﻳﺨﺮج ﺑﺮﮐﺎت اﻻرض. ﻗﺎل ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻪ ﻳﺎﺑﻦ رﺳﻮل‬  ‫اﷲ ﻓﻤﻦ اﻻﻣﺎم و اﻟﺨﯿﻔﻪ ﺑﻌﺪک. ﻓﻨﮫﺾ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﺴﺮﻋﺎ ﻓﺪﺧﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﺛﻢ ﺧﺮج و ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺗﻘﻪ‬ ‫ﻏﻼم ﮐﺎن وﺟﮫﻪ اﻟﻘﻤﺮ ﻟﯿﻠﻪ اﻟﺒﺪر ﻣﻦ اﺑﻨﺎء ﺛﻼث ﺳﻨﯿﻦ ﻓﻘﺎل ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻟﻮ ﻻ ﮐﺮاﻣﺘﮏ ﻋﻠﻲ‬   ‫اﷲ ﻋﺰ و ﺟﻞ و ﻋﻠﻲ ﺣﺠﺠﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﺖ ﻋﻠﯿﮏ اﺑﻨﻲ ھﺬا اﻧﻪ ﺳﻤﻲ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و‬  ‫آﻟﻪ و ﮐﻨﯿﻪ و اﻟﺬي ﻳﻤﻼ اﻻرض ﻗﺴﻄﺎ و ﻋﺪﻻ ﮐﻤﺎ ﻣﻠﺌﺖ ﺟﻮرا و ﻇﻠﻤﺎ ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻣﺜﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫ھﺬه اﻻﻣﻪ ﻣﺜﻞ اﻟﺨﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻣﺜﻠﻪ ﻣﺜﻞ ذا اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ. و اﷲ ﻟﯿﻐﯿﺒﻦ ﻏﯿﺒﻪ ﻻ ﻳﻨﺠﻮا ﻣﻦ اﻟﮫﻠﮑﻪ‬   ‫ﻓﯿﮫﺎ اﻻ ﻣﻦ ﺛﺒﺖ اﷲ‬
 ‫ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻣﺎﻣﺘﻪ و وﻓﻘﻪ ﻓﯿﮫﺎ ﻟﻠﺪﻋﺎء ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮﺟﻪ. ﻓﻘﺎل اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻳﺎ ﻣﻮﻻي‬  ‫ﻓﮫﻞ ﻣﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻳﻄﻤﺌﻦ اﻟﯿﮫﺎ ﻗﻠﺒﻲ. ﻓﻨﻄﻖ اﻟﻐﻼم ﺑﻠﺴﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻓﺼﯿﺢ ﻓﻘﺎل اﻧﺎ ﺑﻘﯿﻪ اﷲ ﻓﻲ‬   ‫ارﺿﻪ و اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ ﻣﻦ اﻋﺪاﺋﻪ و ﻻ ﺗﻄﻠﺐ اﺛﺮا ﺑﻌﺪ ﻋﯿﻦ ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ. (۳).

ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: اي اﺣﻤﺪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺖ زﻣﯿﻦ را از ﺣﺠﺖ از زﻣﺎن ﺣﻀﺮت آدم، و ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺣﺠﺖ ﺑﻼ را از زﻣﯿﻦ دﻓﻊ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ، و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ او ﺑﺎران را ﻧﺎزل ﻣﻲ ﮐﻨﺪ، و ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد او زﻣﯿﻦ ﺑﺮﮐﺎﺗﺶ را ﺑﯿﺮون ﻣﻲ دھﺪ. اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﺴﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا،‬ ‫اﻣﺎم و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭘﺲ اﻣﺎم ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و داﺧﻞ ]اﻧﺪرون[ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ، ﺳﭙﺲ‬ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ روي دوﺷﺶ ﭘﺴﺮي ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده‬ ‫ﻣﻲ درﺧﺸﯿﺪ. ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: اي اﺣﻤﺪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق، اﮔﺮ ﺗﻮ ﻧﺰد‬  ‫ﺧﺪا و ﺣﺠﺘﮫﺎي ﺧﺪا ﻋﺰﻳﺰ و ﮔﺮاﻣﻲ ﻧﺒﻮدي، ھﯿﭻ ﮔﺎه اﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪم را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ دادم.‬ ‫ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ او ھﻢ اﺳﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ھﻢ ﮐﻨﯿﻪ اوﺳﺖ، و اوﺳﺖ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ‬ زﻣﯿﻦ را ﭘﺮ از ﻋﺪل و داد ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﺮ از ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. اي اﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬  ‫اﺳﺤﺎق، ﻣﺜﻞ او در اﻳﻦ اﻣﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻣﺜﻞ او ﻣﺜﻞ ذو اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
 ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ او داراي ﻏﯿﺒﺘﻲ اﺳﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﮐﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺮدم در آن زﻣﺎن از ھﻼﮐﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﻋﺰ و ﺟﻞ او را ﺑﺮ ﻗﻮل ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺘﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺪارد و او را ﻣﻮﻓﻖ ﮐﻨﺪ در آن زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ‬
  ‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮﺟﺶ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ. اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻔﺖ: اي ﻣﻮﻻي ﻣﻦ، آﻳﺎ ﻋﻼﻣﺘﻲ ھﺴﺖ ﮐﻪ‬  ‫دﻟﻢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻋﻼﻣﺖ؟ ﭘﺲ آن ﭘﺴﺮ ﺧﻮش ﺳﯿﻤﺎ ]ﮐﻪ ﺟﺎن ھﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻓﺪاﻳﺶ‬
  ‫ﺑﺎد[ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﮔﻮﻳﺎ آﻏﺎز ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد: ﺑﻘﯿﻪ اﷲ در زﻣﯿﻦ ﻣﻨﻢ، اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮﻧﺪه از‬ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻨﻢ، و ﭘﺲ از ﻣﺸﺎھﺪه ﻋﯿﻨﻲ ﻣﻦ دﻧﺒﺎل اﺛﺮي ﻧﮕﺮد اي اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق. ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاھﺪ در دﻧﯿﺎي ﭘﺮ آﺷﻮب ﮐﻨﻮﻧﻲ از ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﮕﺎن و رﺳﺘﮕﺎران ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ و ﺗﻀﺮع ﺑﻪ آﺳﺘﺎن ﺣﻀﺮﺗﺶ ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻤﻮل دﻋﺎي آن ﺑﺰرﮔﻮار ﮔﺮدد.‬

پاورقی ها

۱)بحارالانوار - ج ۱ -ص ۲۷

۲)کمال الدین - ج ۲ - ص ۴۸۵

۳)همان- ج۲- ص ۵۶

۷۸۶

آنچه كه يك شيعه منتظر مى‌‌بايست درباره امام و مقتداى خويش بداند مجموعه‌‌اى از معارف را شامل مى‌‌شود، كه برخى مطالبى عمومى‌‌اند كه فراگيرى آنها بر همه لازم است و برخى ديگر مطالبى تخصصى كه شايد براى همگان لازم و ضرورى نباشد.

مقاله حاضر تلاشى است در جهت معرفى ابعاد مختلف شخصيت‌‌حضرت حجت، عليه‌‌السلام، به عموم دوستداران موعود.

در اينجا لازم مى‌‌دانيم از حضرت آية‌‌الله سيد على شفيعى كه زحمت نگارش اين مقاله را متحمل شدند، سپاسگزارى كنيم.

1. مهدويت‌‌شخصيه و نوعيه
در باب مهدويت عقيده مذهب شيعه اين است كه مهدويت‌‌خاصه صحيح و مقبول است و به تعبير ديگر آنچه مورد پذيرش است مهدويت‌‌شخصيه است نه مهدويت نوعيه.

لكن بعضى از صوفيه و عرفا قائل به مهدويت نوعيه بوده يا هستند. به اين معنا كه عقيده دارند در هر عصرى و دوره‌‌اى بايد يك مهدى وجود داشته باشد كه ويژگيها و خواص مهدويت و هادويت را داشته باشد و مى‌‌گويند هيچ عصرى خالى از يك مهدى هادى نيست و ضرورتى هم ندارد كه مشخص شود از نسل چه كسى است و چه خصائصى را داراست؟ (1) اين عقيده بعضى صوفيه و عرفا است كه البته از نظر ما نامفهوم بلكه مردود است. عقيده مبرهن و مستدل مذهب شيعه آن است كه مهدويت، مهدويت‌‌شخصيه است، يعنى يك فرد است كه مهدى اين امت است و موعود امتها و ملتها است و ابعاد و ويژگيهاى او مشخص است. خانواده‌‌اش، پدر و مادرش، محل ولادت و غائب شدن و نشانه‌‌هاى ظهورش و حتى خصوصيات جسمى او و در يك كلام همه ابعاد مربوط به او اعلام شده است و با اين مشخصات و ويژگيهاى ذكر شده، ما فقط يك مهدى را قبول داريم. آرى يك فرد به عنوان مهدى است كه واجد و جامع تمامى اين خصائص و ويژگيها و نشانه‌‌ها است.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

مسأله ای که پیرامون زندگی شخصی و کیفیت معیشت امام عصر نیاز به بررسی دارد، مسأله زن و فرزند آن حضرت است، که آیا با توجه به فلسفه غیبت و اینکه آن حضرت به شیوه ناشناس زندگی می‌کنند و کسی از مکان وی آگاه نیست، ازدواج و داشتن فرزند با این مسأله سازگار است؟

منابعی که در اختیار است، یا اشکال سندی دارد و یا ابهام دلیلی و نظر قاطعی را ارائه نمی دهند، در اینجا سه احتمال وجود دارد :
۱-اساساً حضرت مهدی(عج) ازدواج نکرده است.
۲- ازدواج انجام گرفته، ولی اولاد ندارند.
۳- ازدواج کرده اند و دارای فرزندانی نیز می باشند.

اگر احتمال اول را بپذیریم، لازمه اش اینست که امام معصوم (ص) یکی از سنتهای مهم اسلامی را ترک کرده باشد و این با شأن امام سازگار نیست. اما از طرفی دیگر چون مسأله غیبت، اهم است، ترک ازدواج، با توجه به آن امر مهمتر، اشکالی را ایجاد نمی‌کند و گاهی برای مصلحت بالاتر، لازم و واجب نیز هست.

اما احتمال دوم که اصل ازدواج را بپذیریم بدون داشتن اولاد، جمع می کند بین انجام سنت اسلامی و عدم انتشار مکان و موقعیت حضرت. اما باز این اشکال باقی است که اگر قرار باشد، آن حضرت شخصی را به عنوان همسر برگزیند، یا باید بگوییم که عمر او نیز مانند عمر حضرت طولانی است که بر این امر دلیلی نداریم، یا این که بگوییم مدتی از آن، تنها و بدون زن و فرزند زندگی را ادامه می دهد.

احتمال سوم آن است که آن حضرت ازدواج کرده، و دارای اولاد نیز هست و اولاد آن حضرت نیز فرزندانی دارند. و … این مسأله افزون بر آن که دلیل محکمی ندارد، اشکال اساسی آن اینست که این همه اولاد و اعتاب بالاخره روزی در جست وجوی اصل خویش می افتند و همین کنجکاوی و جست و جو، مسأله را به جایی باریک می کشاند که با فلسفه غیبت حضرت نمی‌سازد.(۱)

البته برخی خواسته اند از روایات و بعضی از ادعیه بر این احتمال اقامه دلیل کنند که در اینجا به دو مورد آن اشاره می کنیم.

۱٫مفضل بن عمر گوید از امام باقر شنیدم که فرمود : صاحب الزمان(عج) را دو غیبت است : یکی از آن دو به اندازه ای طولانی شود که بعضی گویند آن حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است، و بعضی نیز بر این باور باشند که جز اندکی از یاران بر امامت وی ماندگار نماندند و کسی هم از مکان و جایگاه زندگی آن حضرت، آگاه نیست؛ نه از فرزندان و نه چیز دیگری، جز آن کسی که امور وی را پی می گیرد.”(۲) استدلال برای اثبات زن و فرزند قسمت آخر روایت است، اما این استدلال از چند جهت اشکال دارد.

الف : این روایت را نعمائی در کتاب غیبت خود نقل کرده و به جای کلمه ولد (فرزند) کلمه ولی(۳) آورده است. بنابراین اعتمادی بر آن روایت با توجه به این نقل نیست…

ب : در روایت نیامده که الآن امام زمان(عج) دارای زن و فرزند است و از این جهت اجمالی دارد، شاید به فرزندانی که بعداً در آستانه ظهور و یا بعد از آن به دنیا خواهد آمد، اشاره داشته باشد.

ج : شاید از باب مبالغه در خفا باشد. یعنی اگر بر فرض آن حضرت اولاد هم می داشت، از جایگاه و سرّ غیبت او آگاه نمی‌شدند. با این احتمال نیز استدلال به روایت برای اثبات اولاد برای امام زمان(عج) ناتمام است.

۲٫ روایت ابن طاووس از امام رضا که ایشان می فرمایند : “الها! مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان(عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش فراهم فرما”(۴) این روایت نیز نمی توان استدلال کرد چون :

الف : از جهت سند قابل اعتماد نیست.
ب : به زمان ولادت فرزندان اشاره ندارد که پیش از ظهور است یا بعد از آن.

منابع و مآخذ :
۱٫ چشم به راه مهدی، جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص۳۵۲
۲٫ کتاب الغیبه، شیخ طوسی،ص۱۶۲
۳٫ کتاب الغیبه، نعمانی،ص۱۷۲
تاریخ الغیبة الکبری، محمد صدر، ج۲، ص۶۵، مکتبة الأم امیرالمؤمنین ، العامة، اصفهان

۷۸۶

قول به «اصالت وجود»، تصديق اين نكته بديهى است كه جهان هستى را جز وجود پر نكرده و شيئيت و فعليت و هر كمالى مساوق با وجود است. آشنايان به مباحث‌‌حكمى مى‌‌دانند كه قائلين به «اصالت وجود»، در عين اذعان به آن، اين نكته را هم از ياد نبرده‌‌اند كه حدود وجودى موجودات مختلف با يكديگر متفاوت است و همين تفاوت حدود وجودى، يعنى ضعف يا شدت مراتب كمال، اختلاف آثار موجودات مختلف را به دنبال آورده و به دنبال آن، امكان شناسايى هر موجودى را از موجودات ديگر براى فرد انسانى فراهم كرده است. به عبارتى ساده‌‌تر آدمى در مقام تعقل مى‌‌تواند از موجوداتى كه در يك يا چند حد عدمى، يعنى در محدوده خاصى از وجود با يكديگر مشارك يا از همديگر متمايزند، مفاهيم «ماهوى‌‌» مشترك يا مشخصى بگيرد و آن مفهوم برگرفته را در يك «عكس‌‌الحمل‌‌» منطقى بر وجود يا موجودات مورد تعقل حمل كند. فى‌‌المثل در مواجهه با مجموعه‌‌اى از موجودات كه جملگى در داشتن كالبد جسمانى حساس و داراى حركت ارادى و همچنين روح مجرد يا نفس ناطقه با يكديگر مشاركند، مفهوم كلى انسان (يا حيوان ناطق يا جسم نامى حساس متحرك بالاراده ناطق) را از آن گروه موجودات انتزاع كرده و سپس قضيه حمليه «اين موجود انسان است‌‌» را به صورت «انسان موجود است‌‌» تعقل مى‌‌نمايد.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

درآ كه در دل خسته توان در آيد باز
 بيا كه در تن مرده، روان در آيد باز
 بياكه‏فرقت‏تو،چشم‏من چنان در بست
 كه فتح باب وصالت مگر گشايد باز
 به پيش آينه دل هر آنچه مى‏دارم
 به جز خيال جمالت نمى‏نمايد باز

شيوه و طريقه ويژه عارفان، اقتضا مى‏كند كه سيماى دلرباى مهدويت را از منظر انسان كامل بنگرند. اگر گروههايى از طوايف و طبقات مسلمين، اين موضوع را با ماجراى منجى‏عالم، پيوند زده‏اند، اهل معرفت، به سائقه تفكرات و گرايشهاى ويژه خود، بيشتر ساحت انسان كامل را براى بحث از حضرت حجت، برگزيده‏اند. اين گزينش، بيش و پيش از آن كه اختيارى باشد، ضرورتى است‏كه سمت و سوى مباحث عرفانى برمى‏تابد و از آن گريزى نيست . آنان بيشتربه منجى آدم مى‏نگرند و دغدغه نجات روح را دارند، تا نگرانى اصلاح اجتماع; هر چند يكى را از گذر ديگرى مى‏بينند، وليكن، مايه و اساس اصلاح عالم را در سلامت انسان جست‏وجو مى‏كنند. به همين خاطر، آنجا كه سخن از ابدال، اقطاب، ولى، خضر و مدار ولايت مى‏گويند، نگاهى پر - نه نيم نگاه - به مهدى موعود - بر اساس مقدمات كلامى مذهب خود - دارند.

درباره انسان كامل، تحقيقا همه گونه‏هاى دانشمندان اسلامى و حتى غير اسلامى سخن بسيار گفته‏اند. مشارب و مسالك گونه‏گون، اين فرد فريد از نوع انسان را نامهايى به مقتضاى انديشه‏هاى خود نهاده‏اند: بودا او را «ارهات‏» مى‏نامد و كنفوسيوس، «كيون‏تسو». آيينهاى يوگا و بهاكتى نيز از او با عنوان «انسان آزاده‏» نام مى‏برند. افلاطون او را «فيلسوف‏» مى‏خواند و ارسطو «انسان بزرگوار»، صوفيه، «قطب و شيخ و پير» نام نهاده‏اند و نيچه «ابرانسان‏»، و از همه بالاتر آنكه قرآن وى را «خليفة‏الله‏» خوانده است. (1)

مابقی در ادامه مطلب.