۷۸۶

جامعه عدل پذير

تحقق عدالت علاوه بر عنصر عدالت حاكم و عدالت كارگزار، به جامعه‌اي نيازمند است كه عدالت محور باشد و روابط اجتماعي و تعاملات افراد با يكديگر بر اساس عدل و احسان مبتني باشد.

قرآن كريم به عنوان يك كتاب جامع كه دربرگيرنده همه آنچه بشر بدان نياز دارد مي‌باشد، به اين امر اساسي توجه كرده، مي‌فرمايد: (انّ الله يأمر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي‌القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي(.70

در اين‌كه عوامل فحشا و منكر و ستم چيست و چرا جامعه دچار چنان ناهنجاري‌هايي مي‌شود، متخصصان امور و آگاهان آسيب‌هاي اجتماعي بر اين باورند كه عناصر اضطراب، ترس، فقر و حرص، آدمي را به ناهنجاري‌هاي اجتماعي مي‌كشاند و در نقطه مقابل، سه عنصر امن، ظرفيت و استغنا، حاصل روابط عادلانه و محسنانه مي‌باشد.

به همين جهت، قرآن چه زيبا با توجه به نكات پيش گفته، با طرح خدا محوري و عبوديت: ...لا تعبدون الا الله71 راه حل برون رفت از اين معضل را ارائه مي‌دهد و عبوديت به معناي بندگي كردن، كنترل محرك‌ها و نظارت بر حركت‌ها را مي‌خواهد. زيرا عبوديت بر انگيزه‌هاي طبيعي و غريزي و جمعي اثر مي‌گذارد و عادت‌ها را كنترل مي‌كند و عادت‌ها و كارهاي تازه را پايه مي‌ريزد.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

كارگزار عدل گستر

يكي از نيازهاي تمامي حركتهاي انقلابي براي برقراري عدالت در جامعه، تربيت مهره‌هاي كارآمد و مجريان و كارگزاران عادل است. فقدان چنين افرادي بسياري از حركت‌هاي عدالت خواهانه را با شكست مواجه ساخته است.

قرآن گاهي برنامه هايش را مستقيم طرح و در موردش گفت‌وگو ميكند و گاهي غير مستقيم و در قالب داستان و بيان تمثيل59. آيات 29 تا 34 سوره طه در قالب داستان حضرت موسي(ع) به اهميت ياران كارآمد و مهرههاي توانمند در كنار رهبري اشاره ميكند.

موسي از خدا مي‌خواهد كه وزيري براي او از خانواده‌اش قرار دهد: واجعل لي وزيراً من اهلي؛ چون براي اجراي مأموريتش، پشتوانه محكمي مي‌خواست: اشدد به ازري؛ آن هم براي تعميم فرهنگ ذكر و تسبيح در جامعه: كي نسبحك كثيرا و نذكرك كثيراً.

در آيه 35 سوره فرقان، به شكل واضحتري به اين مهم پرداخته شده است: لقد آتينا موسي الكتاب و جعلنا معه هارون وزيراً كه خدا براي انجام مأموريت فرهنگي، دو قدرت به موسي عطا مي‌كند: يكي كتاب (يعني آيين زندگي) و ديگري پشتوانه محكمي چون هارون وزير. و در پي فراهم شدن اين دو عنصر، حالا نوبت اجراي مأموريت است: فاذهبا الي القوم الذين كذبوا بآياتنا...(؛ پس برويد به سمت گروهي كه نشانه‌هاي ما را تكذيب كردند)).60

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

حاكم عدل

آنچه بر پايه محكمي استوار نباشد، دوام نخواهد آورد؛ فرو خواهد ريخت و درهم خواهد شكست. بدون شك، آن‌گاه ميتوان از جامعه و حكومتي انتظار حركت به سوي عدالت را داشت كه امام و حاكم آن جامعه، خود در مسير عدالت باشد و در زندگي فردي و اجتماعي عدالت را پيشه خود سازد. از اين رو، ميبينيم قرآن با تكيه بر همين اصل، مأموريت اجراي عدالت را از رهبري آن خواستار مي‌شود:

امرت لاعدل بينكم49.

در همين راستا به او فرمان ميدهند كه اين مأموريت خود را هم به مردم اعلام كند:

قل امر ربي بالقسط.50

پيشوا و رهبر مسلمانان بايد در بالاترين مرتبه تقوا و پرهيزكاري و از هر گونه شائبه ظلم و ستم به دور باشد. خصوصا وقتي عدالت، زمينه ساز تقوا و هدايتگر و مقرب پرهيزكاري باشد كه:

اعدلوا هو اقرب للتقوي.51


البته اين مسئله مخصوص پيامبر(ص) نبوده؛ بلكه الفباي اوليه و دستور كار همه رسولان الهي در زمينه سازي براي ايجاد قسط و عدل بوده است.52 به خصوص آن‌جا كه داستان حكومت و رهبري يك ملت در ميان باشد. درست به همين جهت است كه داوود پيامبر(ع) با خطابي قاطع، مأمور اجراي عدالت در ميان مردم ميشود: يا داود انا جعلناك خليفة في الارض فاحكم بين الناس بالحق.53

در واقع، پايداري حكومت منوط به عدل و دوري از ظلم است.54

 مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

مفهوم عدل

واژه ها و اصطلاحات خاص يك مكتب يا يك نظام جامع فكري به عنوان جزئي از ساختار زباني آن مكتب يا نظام تلقي ميشود. از همين رو، با بررسي و تحقيق در واژه هاي اساسي آن مكتب است كه ميتوان به شناخت بنيادهاي نظري و فكري آن مكتب دست يافت.

واژه عدالت مترادفهايي دارد مانند: قسط، قصد، استقامت ، وسط، نصيب، ميزان، انصاف و غيره كه در فرهنگ قرآني و احاديث به كار گرفته شده است. هر چند با نگاه دقيق، مفهوم هر يك از آن‌ها با يكديگر متفاوت است.

از ميان واژههاي فوق، دو واژه عدل و قسط در فرهنگ قرآني بيش‌تر به كار گرفته شده است. متضاد كلمه عدل، جور است.39

راغب اصفهاني ميگويد:

 عدل، عدالت و معادله واژهه ايي است كه معناي مساوات را در بر دارد. پس عدل تقسيم مساوي است و بر اين اصل روايت شده40 است: بالعدل قامت السموات و الارض؛ بر اصل عدل آسمانها و زمين بر پا شده است. 41

وي در تفسير معناي قسط ميگويد:

القسط هو النصيب بالعدل؛ دست يافتن به سهم و نصيب از روي عدالت قسط است.42

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

در اين نوشته، علاوه بر بحث از ارزش و مفهوم عدل، از:

   حاكم عادل،

   كارگزار عدل گستر،

   جامعه عدل‌پذير،

   اقتصاد عدل‌گرا،

   نظام قضايي عدل‌مدار،

   ابزار عدل،

آنچه بر پايه محكمي استوار نباشد دوام نخواهد آورد، فرو خواهد ريخت و در هم خواهد شكست بدون ترديد براي نيل جامعه عدل و تصوير فرهنگ عدل مدار گريزي از پژوهش در كتاب عدل و ترسيم امام عدل نيست.

تلقي قرآن از عدل و عدالت به كيفيتي است كه فرهنگ معاصر آن را درك نكرده و جامعه عدل مهدوي آرمان شهري است كه آدمي هنوز ضرورتش را در نيافته است به همين دليل رسالت اين نوشتار كاوش از فرآيند فرهنگ عدالت در منظر وحي و نگاهي تطبيقي به عدل مهدوي است.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

                           ‫ﺣﻀﺮت ﻣﮫﺪي در ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‬

‫ﻗﺎل اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻌﺴﮑﺮي (ع): ﻟﻤﺎ وھﺐ ﻟﻲ رﺑﻲ ﻣﮫﺪي ھﺬه اﻻﻣﻪ ارﺳﻞ ﻣﻠﮑﯿﻦ. ﻓﺤﻤﻼه‬   ‫اﻟﻲ ﺳﺮادق اﻟﻌﺮش ﺣﺘﻲ وﻗﻔﺎ ﺑﯿﻦ ﻳﺪي اﷲ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻓﻘﺎل ﻟﻪ ﻣﺮﺣﺒﺎ ﺑﮏ ﻋﺒﺪي ﻟﻨﺼﺮه دﻳﻨﻲ و‬  ‫اﻇﮫﺎر اﻣﺮي و ﻣﮫﺪي ﻋﺒﺎدي آﻟﯿﺖ اﻧﻲ ﺑﮏ آﺧﺬوا و ﺑﮏ اﻋﻄﻲ و ﺑﮏ اﻏﻔﺮ و ﺑﮏ اﻋﺬب اردداه اﻳﮫﺎ‬  ‫اﻟﻤﻠﮑﺎن رداه، رداه ﻋﻠﻲ اﺑﯿﻪ ردا رﻓﯿﻘﺎ و اﺑﻠﻐﺎه ﻓﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﺿﻤﺎﻧﻲ و ﮐﻨﻔﻲ و ﺑﻌﯿﻨﻲ اﻟﻲ ان اﺣﻖ‬  ‫ﺑﻪ اﻟﺤﻖ و ازھﻖ ﺑﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ و ﻳﮑﻮن اﻟﺪﻳﻦ ﻟﻲ واﺻﺒﺎ (۱)

‫ﺣﻀﺮت ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: ھﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﮫﺪي اﻳﻦ اﻣﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﯿﺪ، دو ﻣﻠﮏ را ﻓﺮﺳﺘﺎد. ﭘﺲ او را ﺑﻪ ﺳﺮاﭘﺮده ھﺎي ﻋﺮش ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ اﻳﻨﮑﻪ او را در ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاي ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻗﺮار دادﻧﺪ. ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد: آﻓﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﻨﺪه ام‬  ‫ﺑﺮاي ﻳﺎري دﻳﻨﻢ و اﻇﮫﺎر اﻣﺮم و ھﺪاﻳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ. ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲ ﺧﻮرم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮ ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﻪ‬  ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺗﻮ ﺑﺒﺨﺸﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﻋﺬاب ﮐﻨﻢ )ﻣﻼک ﻣﻦ در ﻋﻄﺎ و ﻋﺬاب و‬ ‫رﺣﻤﺖ، ﺗﻮ ھﺴﺘﻲ(. ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ او را اي دو ﻣﻠﮏ. ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ او را ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺪرش ﺑﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﻲ، ﭘﺲ‬ ‫ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ او در ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﺑﻪ اوﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﻖ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ او‬
 ‫ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﻢ و ﺑﺎﻃﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزم و دﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ ﺷﻮد.‬

                               ‫ﻓﻘﻂ دﻋﺎ ﮔﻮﻳﺎن ﻣﮫﺪي اھﻞ ﻧﺠﺎﺗﻨﺪ‬

‫ﻳﮑﻲ از وﻇﺎﻳﻒ ﻣﮫﻢ ﺷﯿﻌﯿﺎن دﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻓﺮج ﻣﻮﻻي اﻧﺲ و ﺟﺎن ﺣﻀﺮت ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺰﻣﺎن اﺳﺖ‬  ‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ: و اﮐﺜﺮ اﻟﺪﻋﺎء ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ اﻟﻔﺮج ﻓﺎن ذﻟﮏ ﻓﺮﺟﮑﻢ. (۲). ‫و ﺑﺮاي ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮج زﻳﺎد دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ آن ﻓﺮج ﺷﻤﺎﺳﺖ. ﺑﺮﮐﺎت دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮج ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ‫ﮔﺮدد. ﻣﺮﺣﻮم آﻳﻪ اﷲ ﻣﻮﺳﻮي اﺻﻔﮫﺎﻧﻲ دو ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﻄﺎع اﻣﺎم زﻣﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬  ‫ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﮑﯿﺎل اﻟﻤﮑﺎرم ﻓﻲ ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﺪﻋﺎء ﻟﻠﻘﺎﺋﻢ. ﺗﻤﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ارزﻧﺪه درﺑﺎره اﻳﻦ  ‫ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﺎ‬  ‫ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻓﺮج آن ﺑﺰرﮔﻮار ﭼﻪ ﻓﻮاﻳﺪي را ﻧﺼﯿﺐ دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ. در رواﻳﺘﻲ، ﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬   ‫ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻳﮑﻲ از ﻓﻮاﻳﺪ ﻣﮫﻢ دﻋﺎ را ﻧﺠﺎت از ھﻼﮐﺖ در زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ ﺑﯿﺎن ﻣﻲ ‫ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ. رواﻳﺖ ﻣﮫﻢ ذﻳﻞ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ: اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ: ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم رﺳﯿﺪم و ﺑﻨﺎ داﺷﺘﻢ از آن ﺣﻀﺮت درﺑﺎره اﻣﺎم ﺑﻌﺪ از او ﺳﻮال ﮐﻨﻢ. ﺣﻀﺮت ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻣﺎﻣﺖ از ﺑﺎﻃﻨﻢ آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ: ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ان اﷲ ﺗﺒﺎرک و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻟﻢ ﻳﺨﻞ‬  ‫اﻻرض ﻣﻨﺬ ﺧﻠﻖ آدم ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻻ ﻳﺨﻠﯿﮫﺎ اﻟﻲ ان ﺗﻘﻮم اﻟﺴﺎﻋﻪ ﻣﻦ ﺣﺠﻪ ﷲ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﺑﻪ‬
  ‫ﻳﺪﻓﻊ اﻟﺒﻼء ﻋﻦ اھﻞ اﻻرض و ﺑﻪ ﻳﻨﺰل اﻟﻐﯿﺚ و ﺑﻪ ﻳﺨﺮج ﺑﺮﮐﺎت اﻻرض. ﻗﺎل ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻪ ﻳﺎﺑﻦ رﺳﻮل‬  ‫اﷲ ﻓﻤﻦ اﻻﻣﺎم و اﻟﺨﯿﻔﻪ ﺑﻌﺪک. ﻓﻨﮫﺾ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﺴﺮﻋﺎ ﻓﺪﺧﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﺛﻢ ﺧﺮج و ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺗﻘﻪ‬ ‫ﻏﻼم ﮐﺎن وﺟﮫﻪ اﻟﻘﻤﺮ ﻟﯿﻠﻪ اﻟﺒﺪر ﻣﻦ اﺑﻨﺎء ﺛﻼث ﺳﻨﯿﻦ ﻓﻘﺎل ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻟﻮ ﻻ ﮐﺮاﻣﺘﮏ ﻋﻠﻲ‬   ‫اﷲ ﻋﺰ و ﺟﻞ و ﻋﻠﻲ ﺣﺠﺠﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﺖ ﻋﻠﯿﮏ اﺑﻨﻲ ھﺬا اﻧﻪ ﺳﻤﻲ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و‬  ‫آﻟﻪ و ﮐﻨﯿﻪ و اﻟﺬي ﻳﻤﻼ اﻻرض ﻗﺴﻄﺎ و ﻋﺪﻻ ﮐﻤﺎ ﻣﻠﺌﺖ ﺟﻮرا و ﻇﻠﻤﺎ ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻣﺜﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫ھﺬه اﻻﻣﻪ ﻣﺜﻞ اﻟﺨﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻣﺜﻠﻪ ﻣﺜﻞ ذا اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ. و اﷲ ﻟﯿﻐﯿﺒﻦ ﻏﯿﺒﻪ ﻻ ﻳﻨﺠﻮا ﻣﻦ اﻟﮫﻠﮑﻪ‬   ‫ﻓﯿﮫﺎ اﻻ ﻣﻦ ﺛﺒﺖ اﷲ‬
 ‫ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻣﺎﻣﺘﻪ و وﻓﻘﻪ ﻓﯿﮫﺎ ﻟﻠﺪﻋﺎء ﺑﺘﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮﺟﻪ. ﻓﻘﺎل اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻳﺎ ﻣﻮﻻي‬  ‫ﻓﮫﻞ ﻣﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻳﻄﻤﺌﻦ اﻟﯿﮫﺎ ﻗﻠﺒﻲ. ﻓﻨﻄﻖ اﻟﻐﻼم ﺑﻠﺴﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻓﺼﯿﺢ ﻓﻘﺎل اﻧﺎ ﺑﻘﯿﻪ اﷲ ﻓﻲ‬   ‫ارﺿﻪ و اﻟﻤﻨﺘﻘﻢ ﻣﻦ اﻋﺪاﺋﻪ و ﻻ ﺗﻄﻠﺐ اﺛﺮا ﺑﻌﺪ ﻋﯿﻦ ﻳﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ. (۳).

ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: اي اﺣﻤﺪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺖ زﻣﯿﻦ را از ﺣﺠﺖ از زﻣﺎن ﺣﻀﺮت آدم، و ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺣﺠﺖ ﺑﻼ را از زﻣﯿﻦ دﻓﻊ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ، و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ او ﺑﺎران را ﻧﺎزل ﻣﻲ ﮐﻨﺪ، و ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد او زﻣﯿﻦ ﺑﺮﮐﺎﺗﺶ را ﺑﯿﺮون ﻣﻲ دھﺪ. اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﺴﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا،‬ ‫اﻣﺎم و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭘﺲ اﻣﺎم ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و داﺧﻞ ]اﻧﺪرون[ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ، ﺳﭙﺲ‬ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ روي دوﺷﺶ ﭘﺴﺮي ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده‬ ‫ﻣﻲ درﺧﺸﯿﺪ. ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد: اي اﺣﻤﺪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق، اﮔﺮ ﺗﻮ ﻧﺰد‬  ‫ﺧﺪا و ﺣﺠﺘﮫﺎي ﺧﺪا ﻋﺰﻳﺰ و ﮔﺮاﻣﻲ ﻧﺒﻮدي، ھﯿﭻ ﮔﺎه اﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪم را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ دادم.‬ ‫ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﮐﻪ او ھﻢ اﺳﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ھﻢ ﮐﻨﯿﻪ اوﺳﺖ، و اوﺳﺖ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ‬ زﻣﯿﻦ را ﭘﺮ از ﻋﺪل و داد ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﺮ از ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. اي اﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬  ‫اﺳﺤﺎق، ﻣﺜﻞ او در اﻳﻦ اﻣﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﻣﺜﻞ او ﻣﺜﻞ ذو اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
 ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ او داراي ﻏﯿﺒﺘﻲ اﺳﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﮐﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺮدم در آن زﻣﺎن از ھﻼﮐﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﻋﺰ و ﺟﻞ او را ﺑﺮ ﻗﻮل ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺘﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺪارد و او را ﻣﻮﻓﻖ ﮐﻨﺪ در آن زﻣﺎن ﻏﯿﺒﺖ‬
  ‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮﺟﺶ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ. اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻔﺖ: اي ﻣﻮﻻي ﻣﻦ، آﻳﺎ ﻋﻼﻣﺘﻲ ھﺴﺖ ﮐﻪ‬  ‫دﻟﻢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻋﻼﻣﺖ؟ ﭘﺲ آن ﭘﺴﺮ ﺧﻮش ﺳﯿﻤﺎ ]ﮐﻪ ﺟﺎن ھﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻓﺪاﻳﺶ‬
  ‫ﺑﺎد[ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﮔﻮﻳﺎ آﻏﺎز ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد: ﺑﻘﯿﻪ اﷲ در زﻣﯿﻦ ﻣﻨﻢ، اﻧﺘﻘﺎم ﮔﯿﺮﻧﺪه از‬ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻨﻢ، و ﭘﺲ از ﻣﺸﺎھﺪه ﻋﯿﻨﻲ ﻣﻦ دﻧﺒﺎل اﺛﺮي ﻧﮕﺮد اي اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق. ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاھﺪ در دﻧﯿﺎي ﭘﺮ آﺷﻮب ﮐﻨﻮﻧﻲ از ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﮕﺎن و رﺳﺘﮕﺎران ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ و ﺗﻀﺮع ﺑﻪ آﺳﺘﺎن ﺣﻀﺮﺗﺶ ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻤﻮل دﻋﺎي آن ﺑﺰرﮔﻮار ﮔﺮدد.‬

پاورقی ها

۱)بحارالانوار - ج ۱ -ص ۲۷

۲)کمال الدین - ج ۲ - ص ۴۸۵

۳)همان- ج۲- ص ۵۶

۷۸۶

موضوع و نكته ديگرى كه احيانا در قالب سؤال مطرح مى‌‌شود اين است كه دنيا اكنون پر از جور و ستم است. پس چرا امام زمان، عليه‌‌السلام، بنا به مفاد روايت معروف و مشهور «يملاء الارض قسطا و عدلا بعد ماملئت ظلما و جورا» (8) ظهور نمى‌‌كند؟ در رابطه با اين مساله بايد گفت: اولا، چه كسى گفته امروز دنيا پر از ستم و ظلم است و اصولا تشخيص اين مطلب كه دنيا پر از ظلم و ستم شده يا خير با چه كسى است؟ گذشته از اين بعضى محققين مى‌‌گويند منظور از «ملئت ظلما و جورا» پر شدن دنيا از ظلم و جور نيست‌‌بلكه منظور و مراد سيطره و چيرگى ظلم و ستم و فراگيرى جوراست‌‌به گونه‌‌اى كه مجال و گريزى براى رهايى از آن نباشد. مثلا در نظر بگيريد امروز را كه نظم نوين جهانى آمريكا مطرح است و مى‌‌نگريم كه پس از فروپاشى شوروى سابق، آمريكاى جنايتكار كشورهاى مختلف را تحت فشار قرار داده تا حاكميت ظالمانه خود را گسترش و توسعه دهد. ولى در هر حال بايد توجه داشت كه به تعبير علمى هيچگونه عليتى فيمابين پرشدن دنيا از ظلم و جور و يا سيطره ظلم و جور بر دنيا و ظهور امام زمان، عليه‌‌السلام، وجود ندارد كه بگوييم بلافاصله و آنا امام زمان بايد در اين شرايط ظهور فرمايد.

توضيح مطلبى را در اينجا مفيد و ضرورى مى‌‌دانيم و آن اينكه روايات وارده در اين بحث و مقام دو دسته هستند:

مابقی در ادامه مطلب