۷۸۶

به دنبال سؤالات گذشته به سؤال ديگرى مى ‏رسيم و آن اينكه يك شخص هر قدر باعظمت باشد آيا مى ‏تواند يك تنه اين نقش بزرگ را ايفا كند؟ و آيا اين شخصيت جز همان انسانى است كه عوامل و شرايط خارجى او را پرداخته تا پيش در آمدى براى محقق ساختن حركت طبق همان شرايط باشد؟
منشأ و خاستگاه اين پرسش مربوط به ديدگاه خاصى است كه تاريخ را اين چنين تفسير مى‏كند مى‏گويد انسان در حركت تاريخ عامل ثانوى و فرعى است؛ و عامل اصلى،تنيروهاى مادى و خارجى هستند كه انسان را احاطه كرده‏اند! در نتيجه يك فرد در بهترين حالات مفسر جهت‏گيرى آن عامل اصلى است و چيزى جز اين نيست.

در حالى كه ما در ديگر كتابهاى خود بخوبى روشن ساخته‏ايم كه اساس تاريخ بر دو محور قرار دارد يكى انسان و ديگرى عوامل مادى كه انسان را احاطه كرده است؛ همانطور كه عوامل مادى و ابزار توليد و طبيعت در انسان اثر مى‏گذارد، انسان نيز در اطراف خود و در ديگر عوامل خارجى اثر مى‏گذارد و هيچ توجيهى وجود ندارد كه بگوييم حركت از ماده شروع و به انسان ختم مى‏گردد؛ مگر عكس آن را هم بپذيريم كه ممكن است حركت از انسان شروع و به ماده ختم گردد؛ زيرا انسان و ماده در طول زمان در يكديگر اثر مى‏گذارند.
با اين حساب يك فرد مى‏تواند در جريان تاريخ از يك طوطى برتر باشد بويژه كه اين شخص رابط و واسطه ميان زمين و آسمان باشد كه اين2 رابط خود همانند يك نيرو براى حركت تاريخ عمل مى‏كند و اين چيزى است كه در تاريخ پيامبران به اثبات رسيده است بويژه در تاريخ پيامبر خاتم، صلّى‏اللّه‏عليه‏وآله.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

1. ایران سرزمین میانه و میانجی است و نگاهی دوسویه به غرب و شرق دارد و هم‌چنین در دنیای شرقی نیز مرکز پیوند و برخورد اندیشه‌های برآمده از خاور دور و میان‌رودان (بین‌النهرین) است.
2. ایران دنیای خیال و تخیل است و در این جهان معلق است که عالم مثال، پلی به این جهان یافته است.
3. ایران دنیایی است میان دو زمان؛ سرزمینی که در همیشه تاریخ سرزمین انتظار بوده است، دنیایی که زمان این جهانی ما را به برزخی در انتظار رستاخیز موعود و رستگاری تغییر داده است.

۷۸۶

در این سخن به بررسی ديدگاه‌ غرب‌ نسبت‌ به‌ مسألة‌ آخرالزمان‌ با توجه به‌ مطرح‌ بودن‌ بحث‌ آيندة‌ جهان‌ در صحبت هاي‌ انديشمندان‌ مختلف‌ غربي‌ نظير هانتينگتون‌ و فوكوياما و... و مسأله‌ آرماگدون‌ (Armageddon)  يا نبرد آخرالزمان‌ می پردازیم.

اگر به‌ تاريخ‌ سينما مراجعه‌ كنيد از تقريباً 1964، 1965 (غير از مسأله‌ اسرائيل‌ كه‌ مربوط‌ به‌ دهة‌ 50 است‌ و به‌ فيلم‌ بن‌هور يازده‌ اسكار دادند) سينما وارد مرحلة‌ جديدي‌ مي‌شود كه‌ اين‌ مرحله‌ توجيه‌كننده‌ افزايش‌ قدرت‌ تسليحاتي‌ شرق‌ و غرب‌ است‌، يعني‌ از آن‌ موقع‌ فيلمها مي‌روند سراغ‌ بشقاب‌پرنده‌ها و موجودات‌ فضايي‌ مثل‌ فيلمهاي‌ جنگ‌ ستارگان‌ (Jour locus)   كه‌ از همان‌ موقع‌ شروع‌ شد، بعد كشف‌ شد كه‌ شرق‌ و غرب‌ كه‌ اين‌ فيلمها را مي‌سازند تعمّد دارند. اگر انسان‌ نسبت‌ به‌ يك‌ قدرت‌ فضايي‌ بسيار قدرتمند ترسانده‌ مي‌شد تلاش‌ در جهت‌ افزايش‌ قدرت‌ تسليحاتي‌ شرق‌ وغرب‌ توجيه‌ مي‌شد و توجيه‌ هم‌ شد.

 يك‌ دروغ‌ اگر به‌ حد تواتر برسد مي‌شود حقيقت‌. وقتي‌ ده‌نفر هي‌ بيايند يك‌ دروغ‌ را تكرار كنند، انسان‌ از لحاظ‌ رواني‌ تكان‌ مي‌خورد. فيلمهاي‌ مختلف‌ وقتي‌ بينندگان‌ را مي‌ترساندند توصيه‌ مي‌كردند كه‌ ما بايد اين‌ فضا را رشد بدهيم‌. پس‌ اينكه‌ ذهن‌ طراح‌ غرب‌ درجهت‌ شيوع‌ مطلوبهاي‌ خودش‌ و جا انداختن‌ آن‌ در سطح‌ جهان‌ با تصوير مسأله‌ كاملاً روشني‌ است‌؛ چرا كه‌ نيازي‌ به‌ ايجاد رابطه‌ ندارد. تاريخ‌ سينما و همچنين‌ گذر زمان‌ و پرده‌ برداشتن‌ اهداف‌ پشت‌ پرده‌ غرب‌ اين‌ را روشن‌ مي‌كند. امّا اين‌ موضوع‌ چه‌ ارتباطي‌ با بحثهاي‌ آخرالزماني‌ (فيوچريسم‌) كه‌ مثل‌ تافلر و فوكوياما، هانيتنگتون‌ و برژينسيكي‌ و... مطرح‌ مي‌كنند، دارد؟

 واقعيت‌ قضيه‌ اين‌ است‌ كه‌ بحث‌ آينده‌گرايي‌ در غرب‌ خيلي‌ جدّي‌ است‌ و به‌عبارتي‌ جدي‌تر از فضاي‌ ما و علتش‌ هم‌ اين‌ است‌ كه‌ ما با مسأله‌ انتظار در بعد مذهبي‌ و ديني‌ خودمان‌ روبرو مي‌شويم‌، حضرت‌ امام‌ زمان‌، عليه‌السلام‌، در قلمرو ديني‌ ما حضور دارد. ولي‌ در ذهن‌ عامه‌ وقتي‌ بعد مذهبي‌ مطرح‌ است‌ امام‌ زمان‌، عليه‌السلام‌، مطرح‌ است‌، در بعد سياسي‌ و اجتماعي‌ و علمي‌ ديگر مطرح‌ نيست‌. امّا در غرب‌ بحث‌ آينده‌نگري‌ در تمامي‌ ابعاد فوق‌العاده‌ جدّي‌ است‌ به‌همين‌ دليل‌ متفكران‌ بخش‌ مهمي‌ از افكارشان‌ را صرف‌ اين‌ مي‌كنند، چرا؟ چون‌ قلمرو Scientific   (علمي‌) غرب‌ بالاست‌.

شما در علوم‌ تجربي‌ وقتي‌ به‌ دوتا فرمول‌ برسيد مي‌توانيد پيش‌بيني‌   كنيد. يعني‌ با چهار مورد استقراء وقتي‌ آزمايش‌ كرديد و به‌ يك‌ نتيجه‌ رسيديد قانون‌ مي‌سازيد كه‌ پس‌ در اين‌ شرايط‌ اگر چنين‌ بشود، چنان‌ مي‌شود. اين‌ «مي‌شود» امري‌ آينده‌اي‌ است‌، امر زماني‌ فراحال‌ و فراگذشته‌ است‌. در ذات‌ تمدنهاي‌ بشدت‌ علم‌گرا متأثر از آينده‌نگري‌ و پيش‌بيني‌ علم‌ في‌نفسه‌ روانشناسي‌ وجامعه‌شناسي‌ و سياست‌ و... آن‌ جامعه‌ هم‌ آينده‌نگر مي‌شود و دنبال‌ سيستمهايي‌ مي‌گردد كه‌ به‌ آينده‌ نفوذ كند.

مابقی را در ادامه مطلب ببینید

۷۸۶

بسيارى از مكاتب فلسفى و سياسى همواره از آينده و جهان و جهان آينده گفتگو داشته ‏اند و به نوعى در بحث از فلسفه تاريخ نيز اين موضوع مطرح است. بسيارى از نظريه پردازان سياسى هم با گفتگو درباره آينده جهان، زمينه‏ هايى را براى تدوين طرحهاى استراتژيك فراهم كرده ‏اند. طرحهايى كه مردان اهل سياست ‏به اتكاى آنها برنامه ‏ريزى كرده و سعى داشته اند كه بر مقدرات و مقدورات مردم ساكن كره خاك دست ‏يازند.

سوالی که پیش می آیید این است که آيا امكان دسته بندى ديدگاه هاى مختلفى كه سعى در گفتگو درباره آينده جهان و جهان آينده داشته‏ اند وجود دارد يا نه و اگر اين دسته بندى امكان دارد; وجه تفارق اين ديدگاهها چه مى ‏تواند باشد؟

كسانى كه از نظر علمى به تاريخ نگاه مى‏ كنند حرفشان اين است كه درباره آينده نمى‏ توان چيزى گفت، و آينده را نمى‏ توان پيش بينى كرد. اين حرف، حرف موجهى است، يعنى با نگاه علمى به تاريخ و به حوادث و وقايع، پيش بينى كردن آينده كار دشوارى است. البته معناى اين سخن اين نيست كه بگوييم جامعه شناسان راجع به آينده چيزى نمى ‏گويند و يا نمى ‏توانند چيزى حدس بزنند، و يا ما بر مبناى معلوماتى كه از مطالعات اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى به دست مى ‏آيد، نمى‏توانيم چيزى بگوييم; بلكه معنايش اين است كه ما به اقتضاى روش علمى از پيش ‏بينى آينده خوددارى مى‏ كنيم.

مابقی در ادامه مطلب

۷۸۶

اين سوز و گداز و اظهار اشتياق منحصر به امير مؤمنان، عليه السلام، نيست كه همه امامان از سويداى دل آرزوى ديدار آن خورشيد جهان افروز را داشتند و هر كدام به تعبيرى از اين عشق درونى پرده برداشتند.

اين سبط اكبر امام حسن مجتبى، عليه السلام، است كه پس از تشريح حكومت شكوهمند آن حضرت مى فرمايد:

فطوبى لمن ادرك ايامه و سمع كلامه.

خوشا به حال آنانكه روزگار همايونش را درك كنند و از اوامرش اطاعت نمايند. (12)

و اين سالار شهيدان حضرت حسين، عليه السلام، است كه همواره به ياد منتقم خون خود و خون ديگر مظلومان در راستاى تاريخ بود و به هنگام ترسيم قيام جهانى آن حضرت، از او به عنوان «الموتور بابيه » تعبير مى كرد. (13)

«موتور» به معناى «صاحب خون » و «منتقم » است. (14)

در تفسير آيه شريفه:

و من قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا، فلا يسرف فى القتل، انه كان منصورا.

كسى كه مظلومانه كشته شود، براى صاحب خون او فرمانروايى مقدر كرده ايم، در كشتار زياده روى نكند كه او پيروزست. (15)

۷۸۶

هندوان عمر يك دوره انسانى (Monvantare) را به چهار عصر تقسيم مى ‏كنند كه آغازش عصر «كريتا»، (1) «دوپارا»، (2) «ترتا»، (3) «با كالى يوگا» (4) به اتمام مى ‏رسد. اين اعصار مظهر مراحل غروب و افول تدريجى معنويت اوليه است، كه با تحقق هر دوره يك چهارم از ناموس ايزدى كاسته مى ‏شود كه در عصر «كالى يوگا» فقط يك چهارم از كل ناموس الهى باقى مى ‏ماند كه يونانيان آن اعصار را طلا و نقره و مفرغ و آهن نام نهاده‏اند.

تعبير ديگر اين ادوار كيهانى هندوان تفسير زند آگاهانه (هرمنوتيكى) (5) از سير تاريخى و تنزيلى انسان و انطباق آن اعصار با چهار فصل سال و ارتباط آن با قصه «پرسفونه‏» الهه بهار يونانيان است.


«دیمیتر »(۹)رب النوع كشاورزى است كه «هادس‏» (10) (پلوتون) رب النوع حاكم بر جهان زير زمين، او را مى ‏ربايد و با خود به زير زمين مى ‏برد و همسر خود مى ‏گرداند، اما «دمتر» به كمك «هرمس‏» (Hermes) پيام‏آور «زئوس‏» دختر خود را باز مى‏گرداند و سرانجام توافق مى‏ كنند كه فصل بهار و تابستان دختر بر روى زمين نزد مادر و در پاييز و زمستان در زير زمين نزد هادس به سر برد. «دمتر» (سيريز) شش ماه هر سال با دختر خود شادمان است. هنگام  آمدن «پرسفونه‏» گلها شكفته مى ‏شود و پرندگان مى ‏سرايند و همه زمين با لبخند به شاهزاده خانم خوشامد مى ‏گويند.

پاره ‏اى از مردم مى ‏گويند «پرسفونه‏» براستى موسم بهار است و تا زمانى كه با ما مى ‏زيد سراسر زمين زيبا و پسنديده مى ‏نمايد، اما چون هنگام پيوستن «پرسفونه‏» به «پلوتو» شاه در خانه تاريكش در زير زمين فرا مى ‏رسد دمتر خود را پنهان مى ‏كند و تا بازگشت دخترش آن ماههاى خسته كننده را در غم به سر مى ‏برد.

مابقی را در ادامه مطلب پیگیری کنید

۷۸۶

اشاره: قسمت اول مقاله حاضراختصاص به نقد و بررسى‌‌ديدگاههاى سه تن از نظريه‌‌پردازان‌‌غربى; يعنى «فرانسيس فوكوياما»،«مارشال مك لوهان‌‌» و «آلوين تافلر»،در زمينه «آينده جهان و جهان آينده‌‌»داشت.
نقد و بررسى دو ديدگاه اول درقسمت پيشين انجام گرفت و در موردمشخصات ديدگاه سوم نيز تا حدودى‌‌صحبت‌‌شد.
در اين قسمت از مقاله ابتدا ابعادديگرى از نظريه «تافلر» بيان شده ودر ادامه ايرادات وارد بر اين نظريه‌‌مورد بررسى قرار خواهد گرفت.

تافلر برخى از ويژگيها را براى‌‌نظام جهانى در قرن بيست و يكم ذكرمى‌‌كند و آن را «نظام جهانى‌‌» از نوعى‌‌كه با مفهوم رايج و كنونى آن متفاوت‌‌است، مى‌‌خواند:

1. شناخته شدن پايان جنگ سرد غرب‌‌و شرق به عنوان نقطه آغاز اين نظام‌‌جهانى سه‌‌پاره كه ناشى از خيزش‌‌تمدنى تازه در زمين مبتنى بر توليدثروت از طريق دانش است.

2. سر برآوردن دولت ملى (عنصراصلى نظام جهانى در قرون اخير) بامرزهاى سست كه بر خلاف گذشته‌‌مفهوم كشور يكپارچه را ندارد، بلكه‌‌موجوديتى متفاوت مثل فدراسيونهاى‌‌قبيله‌‌اى يا دولتشهرهاى موج سومى‌‌خواهند داشت. (گذار از يك نظام‌‌جهانى مبتنى بر ملل به نظامى سه‌‌رده‌‌اى - موج اول و دوم و سوم -مبتنى بر كشورها.)

3. در سومين و تازه‌‌ترين رده نظام‌‌مذكور، «قطبهاى تكنولوژى منطقه‌‌اى‌‌»(مجمع‌‌الجزاير تكنولوژى پيشرفته) ايجاد مى‌‌شود.

4. بازيگران اصلى نظام جهانى آينده،شركتهاى بزرگ فرا ملى و نيز مذاهب‌‌جهانى از اسلام تا ارتدوكس روسى -كه نفوذى رو به افزايش دارند - خواهندبود.

مابقی در ادامه مطلب